Własność intelektualna i dobra niematerialne to dobra występujące w obrocie cywilnoprawnym, nieposiadające postaci materialnej. Stanowią one wynik twórczości artystycznej, naukowej i wynalazczej, a zatem zaliczają się do nich również programy komputerowe.
Zagadnienia prawne związane z własnością intelektualną regulują różne przepisy, w tym przepisy prawa administracyjnego i karnego.
Uregulowania prawne własności intelektualnej mają swoje zakorzenienie w różnych gałęziach prawa. Podstawowymi aktami prawnymi skupiającymi się na ochronie własności intelektualnej i praw autorskich są:
- W zakresie ochrony własności intelektualnej – własności artystycznej, naukowej i literackiej, czyli prawa autorskiego – Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2000 nr 80, poz. 904).
- Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2003 r. nr 11 9, poz. 11 7 ze zm., dalej także jako pwp.
Ustawy te obejmują w zasadzie wszystkie najważniejsze kwestie związane z prawem własności intelektualnej.
W ostatnim czasie popularnym stało się określanie mianem „własności intelektualnej” regulacji dotyczących prawa autorskiego, prawa patentowego i prawa o znakach handlowych mianem. Jednak określenie „własność intelektualna” w tym rozumieniu wydaje się mylne z uwagi na to, iż sugeruje ono, by traktować prawo autorskie, prawo patentowe i prawo o znakach handlowych tak, jak uregulowania dotyczące prawa własności obiektów fizycznych. Prawa własności intelektualnej nie są jednak tożsame z prawami dotyczącymi obiektów fizycznych.
Ochrona prawna a własność intelektualna
W świetle prawa ochroną własności intelektualnej – dóbr niematerialnych - objęte są dobra intelektualne od momentu ich ustalenia bez konieczności dokonywania ich rejestracji. Na podstawie umów międzynarodowych ochrona ta obowiązuje w większości krajów świata.
Jednak ochrona przedmiotów własności przemysłowej obowiązuje pod następującymi warunkami:
dokonania ich zgłoszenia do Urzędu Patentowego RP oraz
wydania przez Urząd Patentowy RP decyzji w sprawie udzielenia patentu, praw ochronnych lub praw z rejestracji.
Zakres tej ochrony jest sposób ograniczony ze względu na położenie geograficzne. Obejmuje bowiem wyłącznie teren RP a ewentualne jej rozszerzenie wymaga zgłoszeń w urzędach patentowych krajów, w których mają taką ochronę.
Narzędzia ochrony własności intelektualnej
Najczęściej stosowaną i najprostszą formą ochrony dóbr niematerialnych jest utrzymanie w tajemnicy. Z punktu widzenia właściciela praw autorskich najlepszym rozwiązaniem jest nieudostępnianie informacji o przedmiocie ochrony. Jednak w przypadku oprogramowania ochrona taka staje się niemożliwa, gdyż z samej natury produkowane oprogramowanie przeznaczone jest do wykorzystania przez szeroką publiczność, która z natury rzeczy ma dostęp do przedmiotu objętego ochroną własności intelektualnej.
W zakresie ochrony rozwiązań technologicznych, a więc także i oprogramowania komputerowego, istnieje możliwość powołania się na prawo autorskie celem zabezpieczenia interesów producenta. Ochronie na podstawie prawa autorskiego podlegają wszelkiego rodzaju utwory, a w szczególności programy komputerowe, utwory literackie, filmowe zdjęcia, rzeźby, a także mapy, utwory sztuki przemysłowej lub utwory architektoniczne.
Prawo autorskie oraz Ustawa o prawie autorskim wciąż pozostaje najważniejszym narzędziem ochrony własności intelektualnej w zakresie oprogramowania komputerowego. W tym przypadku kod oprogramowania chroniony jest w sposób analogiczny do tekstu literackiego. Zapisy Ustawy o prawie autorskim mogą zakazywać kopiowania i rozpowszechniania utworu, którym w tym wypadku jest program komputerowy, a także dają autorowi prawo do kontroli nad produkcją utworów zależnych.
Publikacja PARP "Zagadnienia własności intelektualnej w transferze technologii"
(żródło PARP, stan na dzień: 13/11/2012, aktualne informacje pod adresem: www.parp.gov.pl)
Więcej informacji na stronach:
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej
Polska Izba Rzeczników Patentówych
